Aquathermie, waarbij oppervlaktewater als bron voor een warmtepomp wordt gebruikt, kan zowel kleinschalig bij een woonark worden toegepast als grootschalig om een warmtenet voor complete woonwijken te voeden. Voor gemeenten rijst echter vaak de vraag of een dergelijke oplossing economisch haalbaar is. Uit onderzoek in opdracht van de Provincie Utrecht blijkt nu dat dit inderdaad het geval is. In combinatie met warmte-koudeopslag (wko) zijn de voordelen zelfs nog groter.
Gemeenten zoeken naar haalbare oplossingen
Veel lokale overheden worstelen met de energietransitie. De proeftuinen voor aardgasvrije wijken laten zien dat gemeenten niet alleen tegen technische en juridische uitdagingen aanlopen, maar ook het draagvlak onder bewoners moeten zien te creëren. Een cruciale vraag blijft daarbij: welke oplossing levert een gezonde businesscase op en wie neemt de financiering voor zijn rekening?
Technische en economische haalbaarheid onderzocht
Een van de kansrijke opties is een laagtemperatuur-warmtenet gevoed door een warmtepompcentrale met oppervlaktewater als bron. In Friesland wordt dit idee bijvoorbeeld onderzocht voor het dorp Heeg, waar 864 woningen volledig van aquathermie zouden kunnen worden voorzien. Om meer inzicht te krijgen in de mogelijkheden liet de Provincie Utrecht een studie uitvoeren door Techniplan Adviseurs. Hun onderzoek richtte zich specifiek op de technische en economische haalbaarheid van grootschalige aquathermie, met extra aandacht voor de meerwaarde van wko.
Resultaten in Nieuwegein en Amersfoort
Voor de studie werden twee locaties doorgerekend: Nieuwegein (met water uit de Lek of het Amsterdam-Rijnkanaal) en Amersfoort (met water uit het Eemmeer). Alle onderzochte varianten bleken technisch uitvoerbaar. Het effect op de temperatuur van de bron – vaak een gevoelig punt – werd als ‘verwaarloosbaar’ beoordeeld. In Nieuwegein kwam men zelfs uit op een terugverdientijd van maximaal tien jaar, wat de economische haalbaarheid versterkt.
Extra winst door combinatie met wko
Volgens de onderzoekers biedt vooral de koppeling van aquathermie aan wko grote voordelen. Bodemopslag maakt het mogelijk om ook in de winter voldoende warmte beschikbaar te hebben, waardoor de continuïteit van levering wordt gegarandeerd. Daarmee verbetert niet alleen de businesscase, maar neemt ook de CO₂-reductie aanzienlijk toe. Wordt groene stroom gebruikt, dan kan een reductie tot wel 84% worden bereikt; bij grijze stroom is dit maximaal 27%.
Belangrijke aanbevelingen
Techniplan doet in het rapport enkele algemene aanbevelingen. Zo moet de afstand tussen bron en warmtepompcentrale beperkt blijven om kosten te drukken. Ook geldt: hoe groter de warmtepompcentrale, hoe gunstiger de economische uitkomst. Tot slot stellen de onderzoekers dat wko niet zomaar een toevoeging is, maar een cruciale factor voor de haalbaarheid van grote aquathermiesystemen.
Wko als sleutel tot succes
Volgens Techniplan is de inzet van wko essentieel om te voorkomen dat warmtevraag en warmteaanbod uit balans raken. Vooral in koude periodes kan bodemenergie het tekort aan warmte uit oppervlaktewater opvangen. Afhankelijk van de situatie kan de combinatie aquathermie en wko daardoor zelfs sneller worden terugverdiend dan een systeem dat volledig leunt op aquathermie.
